حکوومەتی لەکوردستانی عێراقدا،حکومەتێکە دژی هەموو ئازادییە تاکەکەسی و بەکۆمەڵەکان، دژی ئازادی ڕادەربڕین.
ئەزیزان :سەبارەت بەئازادی ڕادەربڕین ودادگای کردنی چالاکوانانی ڕۆژنامەنووس وسیاسی ومەدەنی لەکوردستان.وەکو ماڵپەڕی ئەڵتەرناتیڤی شورایی،بەچەند بەشێک ڕاو سەرنجی هەڵسوڕاوانی کرێکاری وسیاسی وڕۆژنامەنووس ونوسەر وچالاکوانانی مەدەنی وهونەرمەند وڕۆشنیروشاعیر خەڵکی ناڕازی دژ بە سەرکوتی ئازادی ڕادەربڕین وەردەگرین لێرە بڵاوی دەکەینەوە.
ڕێڤان جاڤ :
بەداخەوە پەیڕەوکردنی یاسا و ڕێسایی عەدالەت لە کوردستاندا لە ئاستێکی باش و پرۆفیشیناڵدا نابینرێت.عەدالەت و یاسایان،بە نەبینراویی و نەبیستراوی و نەگوتراویی لە خزمەت و بەرژەوەندی تایبەت و تاکە کەسیدا دەیهێڵنەوە، ئەمەش وائەکات عەدالەت و ویژدان لە دیاریکردنی سزا و تاوان و تاوانکاریی و بێتاوانیدا جیاکارییەکی تەواو و دروست ڕەچاو و پەیڕەونەکرێت.لە کەیسێکی وەک سەرکووتکردنی ئازادی قەڵەم و ڕۆژنامەوانیدا ڕەنگە: دانپێنان لە ژێر فشار و ستەمی توند و تیژیی و هەڕەشەی پڕ لە زەبر و زەنگ یان لە هەمووی گرنگتر کاریگەری دەرەکی لەسەر بڕیاری دادگا، ببێتە هۆکاری سزایەکی نابەجێ و سەپێنراویی دوور لە عەدالەت و مافی مرۆڤ کە ئەمەش لە یاساکانی دادگایەکی دادپەروەریی ڕێک و درووست نابێتە بەڵگە.
عمر حاجی :
بەداخەوە دوای ئەم ھەموو قوربانیدانە لەپێناو ئازادی و سەربەستی دراوە ، دوای سی ساڵ حوكمرانی كوردی كەچی ئەو بەناو حكومەتە نەتوانێ یان بڵێم تحملی رەخنەی ھاوڵاتیەكانی خۆی پێھەزم نەكرێ ، بەراستی ئەم سزایەی كەبەرامبەر ئەوچالاكوانانە دراوە ئازادی دەخاتە ژێر پرسیارەوەو خەڵك و دەسەڵات زیاتر لێك دوور دەكەونەوەو رەنگە بەرەو دۆخێكی مەترسیدارو نەخوازراو برۆین ، وەئەم سزایە ھەربەتەنھا حوكمرانی ھەولێر لێی بەرپرسیار نییە بەڵكو یەكێتی و گۆرانیش سەھمی خۆیان بەردەكەوێت ئەگەر ھیچ ھەڵوێستێكی جدیان نەبێت .
عبدللە سەکری:
هەرێمی کوردستان و بەتایبەتیش هەولێرو ناوچەی بادینان ، دەکرێ وەک ژینگەیەکی مەترسیدار بۆ ئازادی بەشێوەیەکی گشتی و ئازادی ڕاگەیاندن و ڕۆژنامەگەری بەتایبەتیتر سەیربکرێ . گرتنی ڕۆژنامەنووسان و ڕاگەیاندنکاران و ئەشکەنجەدانی چالاکوانان ، بەشێکە لە سیمای سیاسی ئەم دەسەڵاتە خێڵەکیە و کاتێک ڕۆشنبیران و ڕۆژنامە نووسان دەیانەوێن لەدەرەوەی پێوەرەکانی ئەم دەسەڵاتەوە بڕواننە واقعی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی هەرێمی کوردستان ، ڕاستەوخۆ دەکەونە بەرشاڵاوی گرتن و ڕاودوونان و دەیان تۆمەتی بێ بنەمایان بۆ هەڵدەبەسترێ . کاری ڕاگەیاندن و چالاکی ڕۆژنامەگەری ، کاتێک دەبێتە سەرچاوەی زانیاری هاوڵاتیان و دەبێتە یەکێک لە فاکتەرەکانی بردنە سەری ئاستی هۆشیاری خەڵک ، ئیتر دەسەڵات دەکەوێتە خۆی بۆ ڕێگریکردن و سەرکوتکردن و چەپاندنی ئازادی بیروڕاو ڕاگەیاندن ، چونکە لەزۆرێک لە کۆمەڵگا شەرقیەکان ، جەماوەری حزبە دیکتاتۆرەکان ، لەبری هۆشیاری و بیرکردنەوەو ڕەخنەی بەجێ لە سیستمی سیاسی و فۆڕمی حکومڕانی ، لەسەر ئەو سیمبولە سیاسی و تەکنیکە وروژێنەرانە ئیشدەکات کە جەماوەری حزب حەماسی دەکات و لە بیرکردنەوەو عەقڵانیەت دووری دەخاتەوە . دەسەڵاتی سیاسی لەهەرێمی کوردستان ، لەبری گوێگرتن لە ڕۆشنبیران و نوسەران و گرنگیدان بە ڕۆڵی ڕۆژنامەنووسان ، دێت و لەڕێگەی پەرچەکرداری هێزو مۆبیلیزەکردنی جاسووس و بەڵتەچی و شەقوەشێنەکانیەوە ، ڕووبەڕووی ئەو ڕۆژنامە نووس و ڕۆشنبیرو ڕاگەیاندنکارانە دەبێتەوە کە لە دەرەوەی ئەم سیستمە نابووتەوە بیردەکەنەوەو دەنووسن و هۆشیاری بەرهەمدێنن . ئەم جۆرە لە دەسەڵاتدارێتی ، دەیەوێت ئەو ڕۆشنبیر و ڕۆژنامەنووسانەی بەشێوەیەکی سەربەخۆ بیردەکەنەوەو بە ئاراستەی گۆڕانکاری و هۆشیاری کۆمەڵگا دەنووسن ، نەبنە توێژێکی (ئەنتلکتوال) و کاریگەر بەسەر هۆشیاری کۆمەڵانی خەڵک ، چونکە کاتێک لەدەرەوەی ئەم دەسەڵاتە ئۆپۆرتۆنیستە و بەرژەوەندی و مەرامە خێڵەکیەکانیەوە ، کار بۆ بەرهەمێنانی عەقڵانیەتێکی نوێی سیاسی بکرێ و پلاتفۆڕمێکی فکری بۆ گۆڕین و ڕیفۆرمکردنی دەسەڵات بێتە کایەوە ، ئەوکاستە بازرگان و بەرژەوەندیخوازەی دەسەڵاتیان بۆ خۆیان و بنەماڵەو عەشیرەتەکانیان پاوانکردووە ، بەرەو زبڵدانی مێژوو دەخلیسکێن . بەبڕوای من ئەم ڕەفتارەدزێوەی دەسەڵات لە هەولێرو بادینان لەبەرامبەر ئازادی بیروڕاو ڕۆژنامەنووسان ، هەنگاونانە بەئاراستەی کۆتایی تەمەنی خۆی ، دەسەڵاتە تۆتالیتارو توندووتیژەکان کاتێک لەپەلەقاژەی ترسی خۆیانەوە ، ڕێگری لە بیرکردنەوەو ئازادی ڕاگەیاندن دەکەن و سایکۆلۆژیەتی خەڵک بەجۆرێک دەچەپێنن کە دەرچەیەک بۆ خاڵیبوونەوەی توڕەیی و هێزی دەروونی پەنگخواردووی هاوڵاتیان ناهێڵنەوە ، دواجار بەڕوویاندادەتەقێتەوە . ئەم ڕەفتارەی دەسەڵاتی سیاسی لەهەرێم ، دۆخی گۆڕنکاری لە ڕووی خۆییەوە لە زەینی کۆمەڵانی خەڵکدا خوڵقاندووە ، لەهەمانکاتدا فاکتەرە دەرەکیەکان بۆ گۆڕانکاری لەڕووی بابەتیەوە لەهەرێمی کوردستان ، لەزۆر ڕووەوە لە بەرژەوەندی ئەم دەسەڵاتە داپڵۆسێنەرەی هەرێم نییە ، داهاتووی سیاسی دەشێ هەموو ئەو هەل و مەرجە بابەتیانە بۆ ڕیفۆرم یان گۆڕانکاری بخاتە بەردەم خەڵکی بەشمەینەتی کوردستان .
ڕێبوار ساڵح :
بەداخەوە لەچەند سالی ڕابرودوودا بەباشی هەستی پێدەکرێت لەکوردستان ئازادیەکان لەپاشەکشەدایە چ لەبواری ڕۆژنامەوانیە وە چ لەبواری ڕێخراویی سیاسی و پیشەیەکان لەهەر بارودۆخێکی سیاسی و ئابوری کەدەنگی خەلک بۆ داخوازیەڕەواکانی بەرز دەبێتەوە بەتۆمەتی جۆراو جۆر چالاک وانەکان دەسگیر دەکرێت وڕۆژنامەوانەکان کەلوپەلەکانیان دەستی بەسەردادەگیرێت و یان دەشکێدرێن بۆیە ئەوەی لەکوردستان دەبینرێت پاشە کشەی دیموکراسی و ئازادیەکانە.
سەمیر دۆڵانی:
بەبۆچۆنی خۆم،ئازادی ڕادەربڕین لە کوردستانی باشور بەهیچ شێوەیەک بوونی نیە. دادگایی کردنی تاوانباران بەگشتی لەکوردستان نایەکسانیە. وە دادگایی کردنی ڕۆژنامەنووسان و چالاکوان تاوانێکی زۆر گەورەیە چونکە ئەوان کەسانی ئازادی خوازوو ڕزگارکەرن کەداوای مافەکانی گەل ئەکەن و ئاگایان لە ئێش و ئازارەکانی گەلی کوردی چەوساوەیە بۆیە پێویستە دادوەرەکان بە وویژدان بن پێش بڕیاردان لە سەر دادگایی کردنیان.
ئاڤان کەریم :
سه رنجو رأي من له سه ر ئازادي را ده ربرين له كوردستاي باشور اوه يه تا راده يه ك ئازادي هه يه به لام سنوري بۆ داده نرى له هه ندى بواردا له كاتيكا ئازادی له ڕوی را ده ربرينه وه نابێت هيج سنورێكي هه بێت و ته نانه ت تاكه کانی کۆمەڵگا به ڕۆژنامەنووسانیشەوە ئەبێت بتوانن ره خنه و ناڕەزایەتی ئاراستەی سه رۆکی وڵات و سه رۆكي حكومه ت و هه موو دام و ده زگاکانی ده وڵەت و حكومه ت بكه ن به لام بە پێچەوانەوەلێرە ڕۆژنامەنووسان زۆر جار توشی کارەساتی رفاندن و كوشتن و زينداني كردن ئەبنەوە به هوى ڕەخنە گرتن له ده سه ڵات و سه ركۆنە كردنی ده سه ڵاتداران .بەپێچەوانەی ئەمەوە له لايه كي ديكه وه ئازادی یەکی بەربڵاوی ڕادەربڕینی تاکەکانی کۆمەڵگا فه راهه م كراوه له نێو تۆڕە کۆمەڵایەتی یەکان لەڕووی ناشیرین کردنی میللەت و نیشتمان پەروەردە و کەلتور بەجۆرێک خەریکە بەها جوانەکانی مرۆڤ بوون خەریکە لەدەست بدەین .هه ر له منداڵێكه وه تا پيرێك له نێو توره كومه لايه تيه كان ئازادن جنێو و سوكايه تی به كه ساني ديكه ده كه ن و ئازادن چۆن پەروه رده ی ناشرين و ووشه ی ناشرين و ره فتاری ناشرين بلاو بكه نه وه كه هه ردوكيان جێگای داخن له ئێستا دا كه به ڕایی من هه ردوو جوره كه يان په يوه ندى به حوكمراناني كورده وه هه يه و ئەوان ئەو دۆخەیان بۆ هاوڵاتی کورد وڕۆژنامەنوسان ساز کردووە.
سالار مامە کەریم :
له‌مه‌ڕئازادی ڕاده‌ربڕین له‌باشوری كوردستان بدوێین ئه‌وا زیندانه تاریك و نوته‌كه‌كان و زه‌بروزه‌نگ و داپلۆسین و تیرۆركردنی نه‌یاره‌كانی ده‌سه‌ڵات له ڕۆشنبیران و ڕۆژنامه‌نووسان و كه‌سایه‌تی سیاسی و پێشكه‌وتنخواز وه‌كو فیلمی سینه‌مایی دێنه به‌رچاومان ئه‌و تاقمه خۆسه‌پێنه‌ی هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ڕاپه‌ڕینه‌وه تاكو ئێستا ده‌سه‌ڵاتیان قۆرخكردووه هه‌موو هێز و توانایه‌كیان به‌كارهێناوه بۆ دژایه‌تی كردنی ئازادی ڕاده‌ربڕین و شێواندنی ، ئه‌ویش له ڕێگه‌ی میدیا حزبی و سێبه‌ره‌كانیان و دروستكردنی حزبی كارتۆنی و به پاشكۆكردنی حزبه شۆڕشگێڕه بچوكه‌كان و كڕین و ده‌ستخه‌رۆكردنی ئه‌و كه‌سایه‌تیه سیاسیانه‌ی له نێو حزبه‌كانی ئۆپۆزسیۆنن یان ئه‌وانه‌ی هاوبیریان نین ! له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو دژایه‌تی و سنوورداركردن و به‌رته‌سك كردنه‌وه‌ی ئازادی و ئازادی ڕاده‌ربڕین له‌لایه‌ن ئه‌و تاقمه‌دا ، ئه‌وا ده‌بینین به‌ره‌ی ئازادیخوازان ڕۆژ به ڕۆژ فراوانتر ده‌بێت ، له سۆشیال میدیا و له خۆپیشاندان و گردبوونه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تیه‌كاندا كه‌سانی بوێر و ئازا ئه‌گه‌ر ڕێژه‌یان كه‌میش بێت ئه‌وا ته‌نگیان به‌و تاقمه هه‌ڵچنیووه ، به‌تایبه‌تیش ئه‌و ده‌نگه ناڕه‌زاییه‌ی له بادینان سه‌ریهه‌ڵداوه ئه‌وه كاردانه‌وه‌ی سیاسه‌تی سه‌ركوتكردن و كپكردنی ده‌نگی ئازادییه ، هه‌روه‌كو كورد ده‌ڵێت (مست له‌دریشه ده‌گه‌ڕیته‌وه ) …ئه‌مه‌ش وایكردوه ئه‌م ده‌نگانه هه‌میشه له‌زێده‌بوون بن ، هه‌رچه‌ند ئه‌و چالاكوانانه بگیرێن و ئه‌شكه‌نجه و ئازار بدرێن ئه‌وا ئه‌و ده‌نگانه پتر ده‌بن ، سه‌باره‌ت به دادگاییكردنی ئه‌و چالاكوانانه‌ی بادینان دادگاییكردنه‌كه هه‌م كۆمیدی بوو هه‌م تراژیدی ، كۆمێدی بوو له به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی درابوونه پاڵ چالاكوانه‌كان بێ بنه‌ماو مایه‌ی پێكه‌نین بوون ، تراژیدیش بوون چونكه نه ئه‌و به‌ڕێزانه شایانی ئه‌وه بوون ئه‌و حكومه ناڕه‌وایه‌یان به‌سه‌ر بسه‌پێنرێت و دادگاش بێلایه‌نی خۆی له‌ده‌ست بدات .
مارینۆس گوڵچین کەوانکەر :
ئازادی ڕادەربڕین یەکێک لە ئەساسیترین مافەکانی مرۆڤە.ئەو ئازادیە لە لایەک بەهۆی ئەوە کە مرۆڤ لە کۆمەڵکا دا هەر کات بە شوێن حەقیقەت دا دەگەڕێت مەرجێکی پێویستە. هەتا نەتوانی بە ئازادی ڕای و فکر و هەستی خۆت دەرنەڕیت و ڕاو و هەست و فکری ئەوانیتر وەرنەگریت ناتوانی پەی بە حەقیقەتی شتێک ، ڕووداوێک یان هەبوونێک بکەیت. هەر وەها ئازادی ڕادەربڕین شەرتێکی ئەساسییە بۆ ئەوەی کەسایەتی مرۆڤ گەشە بستێنێت لە هەموو بوارەکاندا و سەلیقە و هونەری خۆی بۆ ئینسانەکانی دەوری خۆی ڕاگوێزێت ، بە ئازادی ڕادەربڕین مرۆڤەکان دەتوانن یەکتر باش بناسن و پەیوەندیەکی تەندروست و سەمیمی بە یەکەوە سازکەن. لە هەمووی گرینگتر پێوانی ئەساسی بوونی کۆمەڵگەیەکی دیموکراتیک هەبوونی ئازادی ڕادەربڕینە . ئاستەنگی ساز کردن لە بەرمبەر ئەو ئازادیە دەبێتە هۆی لاوازبوونی مافی مرۆڤ لە بوارەکانیتریش دا.بۆ وێنە هەتا تۆ نەتوانی ڕا و ڕوانینی خۆت بە ئازادی دەرنەبڕی ناتوانی خۆت بە ئازادی بە ڕێخستن بکەیت، ناتوانی فکر و ئەندێشەی خۆت بە ئازادی بخەیتە دەر . ئازادی ڕادەربڕین کۆمەڵگە لە دۆخی یەک دەنگ و یەک ڕەنگ دەردێنێت و زیهنی تاک بە گۆشەنێگای جیاواز ئاشنا دەکات.مرۆڤ لە ڕێگای دیتن و بیستنی بەردەوامی بۆچوون و ڕای جیاواز فێری تەحەمول و تۆڵەڕانسی جیاوازییەکان دەبێت و ئۆتۆماتیک بناخەی بە دیموکراتیک بوونی تێدا گەشە دەکات.ئازادی ڕادەڕبڕین هەر چۆن مرۆڤ ئازادە ڕادەربڕێت و هەروەها بە مانای ئەوەیە کە هەڵبژێرێت بێدەنگ بێت یان نەبیسێت. کە بەداخەوە لە زۆربەی وڵاتانی جیهان و لە کوردوستان و باشوور ئەو مافە بۆ گەل ڕەوا نابینن. کاتێک دەبینین ڕۆژنامەوان و چالاکڤانی مافی مرۆڤ تەنیا بە هۆی ئەوەی دەیانهەوێت حەقیقەت بۆ خەڵک بەیان بکەن بە تۆمەتی جۆراوجۆر و نادادپەروەرانە چەند ساڵ حوکم دەدرێن . گرتن و سزادانی کەسانی بادینان لە ئەسڵ دا سزادانی ئازادی ڕادەربڕینە و مەبەست ترساندن و کپ کردنی کۆمەڵگایە.
مزەفەر عبدللە :
ئەگەر مافی ئازادی ڕادەربڕین بریتی بێت لەوەی کە ھەر کەسو دەستەو رێکخراو حزبێک لەھەر ڕوانگەیەکەوە کە باوەری پێیەتی کە چەند ناکۆکو دژ بە بەو کەسو لایەنو ھێزە سیاسیانە بێت کە دەوڵەتو حکومەتو دامەرزاوەکانیان بەدەستە بۆ بەرێوەبردنی کۆمەلگا دەستەبەر کراو بێت بە تەواوی ئەوە ئیتر ھەرگیز لە دادگاو زیندانییە ئاشکراو شاراوەکان کەس نابینیتو نابێت. بەلام ئەم حاڵەتە لە زۆربەی زۆری وولاتانی دونیا دەگمەنە بەھۆی لەسەر دەسەلات بونی رژێمە سەرکوتگەرە رەھاکانی چینی بۆرژوازیو حزبو دەستەو تاقمە ئینسان کوژەکانو دامو دەزگاو چەتەو باندەکانی ڕفاندنو تۆقاندنو تیرۆر کردنو کوشتنی ئاشکراو نھێنی و دەسگیر زیندانیو ئەشکەنجەو ئازاردانەوە. کەچی ھەمو ئەم دەولەتو حکومەتو دەسەلاتانە خۆیان بە پارێزەری دیموکراسیو مافی مرۆڤو ئازاد سیاسی و ڕادەربرین و خۆپیشاندان و رێکخراو بونو ھتد دەزانن. لە راستیدا لە دونیای ئەمرۆدا ئەو دەولەتو حکومەتانەی کەئازادی سیاسیو رادەربرینو نارەزایەتی و مانگرتنو رێکخراوب تیا دەستەبەرە بە پەنجەکانی دەست دەژمێردرێن. تەنانە لەوانەش ھەندێک جار سەرەرای بونی دەستورو یاساو بریارێک بۆ پاراستنو دەستەبەرکردنی ئازادی سیاسیو نارەزایەتیو رێکخراوبون کە ھەیە بەڵام بە کردەوە ھێشتا ڕێگری زۆر ھەیە.وە ھەتا ئەم دەولەتو حکومەتو دەسەلاتە زۆر تەواو دیموکراتە بۆرژواییانە لە کاتی قەیرانی ئابوریو سیاسی ئەوە بازنەی داخراوی ئەو ئازادیانەش بچوکتر دەبێتەوە. بەڵام ھەر ئەم مافانە لە وولاتانێکی وەک رۆژھەلاتی ناوەراستو ئاسیاوئەفریقاو زۆری تر کە حزبو رژێمە قەومیو خێلەکیو بنەمالەیی و دینی و تایەفییەکان لەسەر دەسەڵات بن ھیچ جیگیربونێکی ئابوریو سیاسی و کۆمەلایەتی نەبیت وەک کوردستان ئەوە ئیتر نەک ھەر قسەیەک لەسەر ئەم دەستەواژانە نامێنیت بەڵکو ئەگەر بە ووشەش ھەبێت ئەوە بۆ گالتەجاریو شاردنەوەی روخسای دەسەڵاتە سەرکوتگەرە رەھاو چەتەیی و ئینسانکوژیەکانن. لە ڕاستیدا بونو دەستبەربونی ئەم مافانە کاتێک دەتوانین بڵێیین ھەیە کە منو تۆ چ وەک تاک چ لە جوارچێوەی رێکخراوی سیاسیدا بتوانین رەخنەی قول ھەر لە دەستورو یاساو بریارەکانی دەولەتو حکومەتو دامەزراوەکانیان بگرین تا دەکاتە رەخنە کە ئایدیۆلۆژیای دینیو قەومی و ھتد .تا دەگاتە رەخنە لە بیرو پراتیکی نەک ھەر سیستەمی سیاسی بەلکو لە کاربەدەستانی فەردیشیان. بە مانایەک ئەم مافانە کاتێک دەتوانین بڵێیین بە رەھایی ھەیە کە ھیچ شتێک بە تاکو کۆ بە پیرۆز نەمێنێتەوە لە دەرەوەی رەخنە . دیارە رەخنەش کە دەلێین لەھەمو شتێک و دیاردەیەک کە کرۆکی ئازادی سیاسییو فکری یە. بو نمونە بە وتەی مارکس پێوەری بونی تەواوی ئازادی رادەربرین رەخنە گرتن لە پیرۆزترین فکرو کەلتورو پراتیکەکان وەک بیری ئایینیو ئایینو ھتد .بەلام زۆر جار دەبینرێت لەدیموکرات ترین وولاتی دونیا لە کاتی ئەم رەخنە گرتنە بە ھەزار بەھانەو شەرتو مەرج رێگریت لێ دەکرێت. یان زۆر جار وەک ووتمان لەو چەند دەولەتە کەمە دیموکراتیەی کە ھەیە ئەم مافە بە دەستورو یاسا دەستەبەرکراوەو پارێزراوە بەڵام دەبینین لە وولاتی وەک فەرەنساو دانمارک… ھتد وەک نوسەرو کاریکاتێریستەکان ملت دەکەوێتە بە چەقی ئینسان کوژە ئیسلامییەکانەوە. بێگومان ئەوە گرینگەئەم مافانە لە دەستورو یاسا نوسرابێتو دابین کرابێت بەلام لەوە گرینگ تر ئەوەیە لە کاتی دەربڕینی ڕاو ڕەخنەت لە ھەر دیاردەو شتێک تۆ گیانو ژیانت پارێزراو بێت.. دەمەوێت جەخت لەو خاڵە بکەمەوە کە ئێمە باس یان داوای ئازادی سیاسیو رادەربرین و رەخنەو نارەزایەتی و مانگرتن و رێکخراو بون دەکەینەوە کە ھەمویان پێکەوە گری دراون زیاتر بەرامبەر دەسەلاتو دەوڵەتو حکومەتەکان ئەم مافانە بەرزدەکەینەوەو دەمانەوێت بە دەستورو یاساو بە کردەوەش جیگیر بکرێتو ھاوکات لە لایەن دەولەتو حکومەتو دەزگاکانەوە پارێزراو بێت . یانی کاتێک تۆ کە قسەی ناخی دلی خۆت دەکەیتو رەخنە لە باوترین ئایدیاو کەلتورو ھتد دەگریت کەس ھەرەشەت لێ نەکات. نە دەسەلاتو بەرپرسانیو دەزگاکانی نە تاکی کۆمەلگاش وەک نمونەی کوشتنی چەندین نوسەرو کاریکاتیریستو ھتد لە ووڵاتانی دابینکراوی ئەو مافانە. ئەوە ئەم مافە لە شوێنێکی وەک دەوڵەتانی وەک سعودیەو ئێرانو تورکیاو عێراق و سوریاو ھتد تا کوردستان نەک ھەر بە یاسا جیگیر نەکراوەو پارێزراو نییە بەلکو لەسەر رەخنە لە دەولەتو حکومەتو سەرانیان و بیرو باوەرە دینو قەومیو خێلەکیەکان ھەمیشە لە ژێر ھەرەشەی تیرۆرو کوشتنو زیندانیو ئەشکەنجەو ئازار دای. کوشتنی سەدانو بگرە ھەزاران کەس لەم سی ساڵەی لە سایەی دەسەڵاتی قەومیو خێلەکیو ئیسلامی پارتیو یەکێتی و ئیسلامییەکان بەلگەی نەبونی ئازادی سیاسیو رادەربرین. دادگا قەرەقوشییەکەی ئەمرۆژانەی شاری ھەولێر بە زیندانی کردنی ٦ کەس ئەوەمان پێ دەڵێت ئەگەر لە ساڵانی پێشو خەڵکی نارازی لەم دەسەڵاتە لەسەر نوسینی ووتارو بەیانیکی رەخنەیی دەفێنراو دەیان کوشت وەک سەردەشتو سۆرانو کاوەو ھتد. ئەوە ئەمرۆ لەسەر مەسجێکی بچوکی رەخنەو نارەزایەتی لە دەسەڵات ھەزار تۆمەتت بۆ ھەڵدەبەستن لەسەری سەرەوە . یانی خودی سەرۆکی حکومەت تۆمەتت دەداتە پاڵو بە چەتەکانی دەڵیت دەسگیرت کەنو ھەرەشەی ئیغتیسابی خۆتو ھاوسەرو کەسوکارت بکەن تا بڵێی تاوانم کردوەو پاشان دادوەریش لە دادگا قەرەقوشیەکەیان مۆر لەتۆمەتەکانی سەرۆک دەدەن وچەندین ساڵ دەتخەنە زیندانی پر ئەشکەنجەو ئازارەوە. لە کۆتاییدا ئەوە بلێم بۆ ئەوەی مافی ئازادی سیاسیو رادەربرین لە پاڵ زۆر مافی تر دابین بکەین بە دەستورو یاساو بە کردەوەش پارێزراو بێت پێویستە ھەمو دەست لەناو دەست یەکگرتوانە خەباتو تێکۆشان بکەین بۆ بەدیھێنانی. تەنانەت بۆ دامەزراندنی دەولەتو حکومەتێک کە ئەوەندە نوێنەرایەتی جەماوەری ئازادیخوازو یەکسانیخواز بکات کە ئەو مافانە ھەمو ی بەتەواویڤپاریزراو بیت بە بێ قەیدو شەرتی سیاسی. ئەو دروشمەی کە زیاتر لە سەدەیەکە لە مارکسەوە بەرزمان کردۆتەوە.بەڵام بە داخەوە بەناوی کۆمۆنیزمەوە رژێمو حکومەتو حزبو دەولەتی بۆرژوایی تر پێچەوانەکەیان نیشاندا.
شنە مارف : ئەوەی پی بلیت ئازادی رادەربرین هیچ شتیک بە دی ناکریت لە کوردوستاندا پیش ئەوەی بریاری بە ئاشکرا بدریت فەرمانی خنکاندنی دەنگی ئازادی لە ناو دادگادا کراوە.
ئەرستۆ رحمان :
سڵاو لەهاوڕێین لەئەڵتەرناتیڤی شورایی ماندوو نەبن هەروەک دەزانن ئازادی ڕادەربڕین وکاری ڕاەیاندن وڕۆژنامە نوسی یەکێک لەمافە سەرەتییەکانی هەر ئینسانێکەوپێویستە بەڕێزەوە پارێزگاری لێبکرێت لەهەرگۆشەیەکی ئەم زەویە خەبات وتێکۆشانی کرێکارو زەحمەتکێش چوبێتە پێشەوە بەهەمان ئەندازە ئەم ماف وئازادیانەفراوان بونە ودەوڵەت پاشەکشەی کردوە بەڵام لەباشووری کوردستان ولەسایەی دەسەڵاتێکی گەندەڵ ولیبراڵی سەرمایەداری خێڵەکیدا هەڕەشەو هێرش بۆسەر تەواوی ماف وئازادیەکان بەشێوەیەکی هۆڤانە بەڕێوەیە ئەشکەنجەو اهانە واعترافی زۆرەملێ بەڕۆژنامەنووسان وچالاکوانان وسەرەنجام حوکوم دانی قەرەقوشیانەی ئەم دواییە باشترین نمونەی دیکتاتۆریەت وپۆلیسانەی ئەم دەسەڵاتەیە کەدەبێ بەجدی کاری لەسەر بکرێت وپێشی پێ بگیرێ ودەسەڵات ناچار بەپاشەکشە بکرێت ئەوەش بەندە بەهاتنە مەیدانی ئیرادەوخەباتی یەکگرتوانەی خەڵکەوە.
جەمال کۆشش:
ئازادی دەربڕین، دایکی هەموو ئازادییەکانە. وەک مۆرینۆ ڤێرچی دەلی ، کە ئازادی نەبوو، هەموو ئەوانەی تر هیچن. خەبات لە پێناوی ئازادی دەربڕین، پێشمەرج و بەردی بناغەی هەموو ئازادییەکان و پێشکەوتنەکانە. لە دیکتاتۆرترین دەوڵەتدا، سەدان کەس لە نوسەران و رۆژنامەنوسان و هونەرمەندان، داهێنانی گەورەیان بۆ گەیاندنی مەبەستەکانیان گەیاندووە، بەتەحەدا، بە ڕەوانبێژی و رەمز. لە نێو تاریکترین سێکستی ئایدیولۆژیشدا، جیاوازی بیروڕا هەر هەیە، دەتوانین ئەو پاکتاوە نێوخۆییانەی داعشیش وەک لێکدانەوەی دین وقیامەت و کۆمەڵگا بەجیاوازی بیروڕا لێکبدەینەوە. مەبەستم ئەوەیە بڵێم کە ئینسان خەسڵەتێکی بیرکەرەوەی هەیە وپیشمەرج بۆ دابینکردنی کۆمەڵگایەکی ئازاد و پڕ شکۆ، دابینکردنی ئازادی دەربڕینە بە مانای فراوانی ئەم مەقوەلەیە. لەکوردستانی عێراق، عەبدولخالق مەعروف لەسەر کتێبی( مرۆڤ لە کۆمەڵی کوردەواری دا) دا لەلایەن ئیسلامیەکان وبەعسەوە تیرۆر کرا. عومەر تۆفیقی مامۆستا و نوسەر ( لەسەر کتێبە زانستیەکانی)لەلایەن بزوتنەوەی ئیسلامییەوە لە ساڵی ١٩٨٩ بەدەمانچەی بێدەنگ تیرۆر کرا. سلیمان حەسەنی موزیک ژەن وسەڵاح هەورامی مامۆستای کۆمەڵناسی وفەرهاد فەرەجی روناکبیری سۆشیالیست ، … ئەوان بۆ یە تیرۆر کران چونکە زانستی سروشتی وکۆمەڵایەتیان بڵاودەکردەوە. چرای ڕۆشنکردنەوەی بیرو ماف ودەردە کۆمەڵایەتیەکان بوون. ئەگەر ئازادی دەربڕین هەبا، ئێستا کۆمەڵگای کوردستان لە پێگەیەکی نێونەتەوەیی تر وئینسانەکان لە شکۆ وداهینانێکی تردا بوون. پاشان تیرۆری رۆژنامەنوسان سۆران مامە حەمەو کاوە گەرمیانی و سەردەشت عوسمان و ویداد حسێن و چەندانی تر دێتە نێو دیرۆکی خوێناوی حوکمڕانی گەندەڵ وپیاوکوژانی دەسەڵاتدارەتی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە. سۆران مامە حەمە لەسەر بڵاوکردنەوەی ڕاپۆرتێکی ڕۆژنامەوانی لەسەر بەرپرسانی کەرکوک لە سکنداڵیکی مۆراڵیدا تیرۆر کرا. کاوە گەرمیانی لەسەر گەندەڵی سەلمێنراوی و قاچاخی بەرپرسان، سەردەشت عوسمان لەسەر خەونێکی مەجازی وسەدای لاوانی بێبەش وکوڕە هەژارەکانی شار کە پەنجەی تۆمەت بۆ سەرۆک وەزیرانی حکومەت درێژ دەکرێت تیرۆر دەکرێت. تیرۆری نەزیز عومەر ورەئوف ئاکرەیی و ڕیناسی زەحمەتکێشان و دەیانی تر بەڵگەی پێویست هەن بۆ سەلماندنی تاوانبار کە لە نێو دەسەڵاتن وڕاستەوخۆ پاکتاوکردنیان بە ئەمری ئەوان بووە. دەسەڵات جەلاد وبکوژی هاوڵاتی بێت، بکوژی مناڵ وئەتکەری پەرلەمانتاری خۆی بێت، لەسەر کۆمۆینتێک نانبڕاوت بکات، سیخوڕیت بەسەر بکات وتەفتیشی باخەڵت بکات، تیۆری ئاژاوەگێری بۆ دابتاشێت، نان و قوتت زەوت بکات، چاوەنواڕی دادگا ئاشکراو عادل لێی خۆ گێل کردنەو بەهانە دۆزینەوەیە و هەوڵدانە بۆ ماکیاژکردنی دەسەڵات. بەشێک لە میدیاکان ئەم کارەیان پێڕاسپێردراوە و ئەم ڕێگایە بگرنە بەر بۆ دیموکراسیترکردنی دەسەڵات. خاڵێکی جەوهەری لێرەدا پێویستە وەک کۆتایی یاداشت بکەم، ئەم دەسەڵاتە توانای تەحەمولی دادگای عادلی نی یە، لەبەر هۆکارێکی سادە، تاوانی گەورەیان ئەنجامداوە، یەکجار گەورە. پاکتاوکردنی حزب و خێزان وکەسایەتیەکان. ئازادی دەربڕین، پێویستە ببێتە داخوازییەکی کۆمەڵایەتی فراوان. ئازادی دەربرین خواستێکی دیموکراتی و شارستانی نیە بەتەنێ، بەڵکە روح ودایکی ئازادییەکانە. بۆ فراوانکردنەوەی سنوری ئازادی دەبرین، پێویستە بنکەی جەماوەری وبەرگریکردن لە ئازادی دەربرین فراوانتر بکەینەوە.دلسۆزی نواندن وپێشڕەوی لەم ئاراستەیەدا ، بێدودڵی خەباتی کۆمۆنیستەکان پێکدەهێنێت.
جبار عوسمان :
هەڵبەت چەمکی ئازادی بۆخۆی پرسێکی فرە ڕەهەندی کەلتوری و ئاینی و سیاسی یە، هەرگیز ناکرێت ئەم پرسە بەتەنێ لەناو فۆڕمێکی سیاسیدا وینای بکەین . ئەگەر خوێندنەوەیەکی ئەنسرۆپۆلۆجی بۆ کۆمەڵگای کوردی بکەین بەتایبەت لە باشوردا، ئەوا زۆر بەڕوونی هەموو ئەو رەهەندە جیاوازانە دەبینینەوە کە بەردەوام لە نێو عەقڵی خێڵەکی و ئاینی و ئسلامی سیاسی و حیزبیدا خۆی وێنا دەکاتەو لە نیو گوتاری سیاسی کوردا بەرجەستە دەبێت . ئەوە ڕوونە فۆڕمی سیاسی و نەتەوەیی کوردی بەدەر نییە لە هەموو ئەو هەژموونە دژە کەوتنەوەیەی کە لە نیو سایکۆلۆجیای تاک و عقڵی سیاسیدا خۆی فۆرمەلە کردووە . تا ئەو ئاستەی یاسا بۆخۆی کەوتۆتە ژێر هەژموونی هەموو ئەو گوتارە ئاینی و خیڵەکی و نەریتانەی کە بوونەتە ماڵپەڕ لەبەردەم ئازادی تاک و ڕادەربریندا، کە تاک بەناچاری پابەندە پێیانەوە . هەر لەم ڕونگەیەوە عقڵی حیزبی و سیاسی کورد، جێماوەی هەموو ئەو هەژموونە خێڵەکیانەیە کە کاریگەری نەرێنی لەسەر بریاری سیاسی و یاساییدا جێدەهڵێت، وەک جێماوەیەکی خێڵەکی بۆ پاراستنی نەریتەکانی دەسەڵاتی خێڵەکی لە کوردوستاندا . هەڵبەت سزادانی چالاکەوانی بادینانیش بەرجەستە کردنی ئەم عەقڵە خێڵەکی و کەلتوری و ئاینییەیە، کە خۆی لە فۆرمی یاساو دادگادا وێنا کردووە و سنوربەندی بۆ ئازادی تاکی کورد نەخشاندووە . هەتا ئەم شکڵە لە دەسەڵات بەردەوام خۆی لەسەر بنچینەی ئەو کاریگەریانە وێنا بکاتەوە، ئەستەمە فۆڕمی سیاسی کوردی بتوانێت تاک رەهەندانە ئازادی ڕادەربرین و ئازادی تاک بەرجەستە بکات . هەر بۆیە بەردەوام تاک لە نێو خودی خۆیدا لە نیوان خواستی ئازادی و نەریت و یاسادا کەوتۆتە نێو جەنگێکی دژوارە . کاتێک ئەم فۆڕمە سیاسییە دەتوانێت بە هەموو رەهەند جیاوازەکانییەوە ئازادی فەراهەم بکات، کە خۆی لە نوێگەری بیرو شۆڕشێکی هۆشیاری کۆمەڵگادا ببینێتەوە و هەموو ئەو گوتارە خێڵەکی و ئاین و نەریتانە، لە نێو جێماوەی عەقڵی تاکی کوردا بەگشتی بسریتەوە. ئەوکات بۆخۆی فۆرمی یاسایی و سیاسی کوردی خۆی لە نێو فۆرمێکی نوێدا بینادەکاتەوە کە وینای ئازادی راستەقینەی تاک بەرجەستە بکات و خواست و داواکارییەکانی کۆمەڵگای کوردی وەک مافێکی یاسایی و ئینسانی لە بەرچاو بگرێت .
دڵشاد م عارف :
سوپاس بۆ سایتی ئەڵتەرناتیفی شورای .بۆ دەرفەت پێدانم بۆقسەکردن لەسەر ئازادی ڕادەربرین بەگشتی لەکوردستان و دۆسیەی دادگایکردنی ڕۆژنامەنوس وچالاکوانانی بادینان….کاتێک باسی ئازادی ڕادەربرین دەکەین دەبێت بزانین بۆخۆی چ مانایەک هەڵدەگرێت و لەچ بوارێکدا ئەم ئازادیە بونی هەیە بەتایبەتی لەهەناوی ئەم سستەمەدا ودواتر چۆن قەتیس دەکرێت و مەر ج وبەندی بۆدادەنرێت .دەتوانین بڵێین بەیەکێک لە مافەکانی ئینسان دادەنرێت بەپێی ڕێکەوتنە نێو دەوڵەتی و هەرێمیەکان لەجیهاندا کەرێکەوتون لەسەری بەڵام مەرج دارەوڕەهانیە ..کەواتە ئەم مەرج وبەندەی بۆی دانراوە دابڕانە لە ئازادی ڕاستەقینەو ئازادیەکی گاڵتەجارە .لەهەمان کاتدا ئازادی دەربڕین جیاوازە لەگەڵ ئازادی بیروبۆچونی سیاسی .هەرچەندە لەبنەڕەتدا کەڕێکەوتنی لەسەرکراوە یان لە جارنامەی مافی مرۆڤ وبەیاسای نەتەوەیەکگرتوەکان داڕێژراوە ئازادی دەکەوێتە بەر پرسیارو دەبێت هەڵوێستەی لەسەربکرێت چ ڕێکەوتن ونەتەوەیەکگرتوەکان بەسودو قازانجی دەوڵەتەکان سستەمی سەرمایەداری بەڕێدەکەون وچ شتێک بکەن بەقازانجی سستەم دەجوڵێت …کاتێک باس لەکوردستان دەکرێت دانەبڕاوە لە وسستەمەو بەشێکە لە جێبەجێکەرانی ئەجندای سەرمایەداری..چ لەڕوی سیاسی‌ئابوری و کۆمەڵایەتی…ئەوەی ئێستا لەکوردستان دەگوزەرێت دانەبڕاوە لەجۆری ئەو پیادەکردنەی سستەمی بەردەست خستویەتە ڕوو ..ئەگەر ئازادی مانایەکی بێهودەو نەفرین نەبێت هیچیتر نیە.ئازادی واتە ڕازیبون بەو نەهامەتیەی سەرمایەداری دەیرازێنێتەوە لەکوتادا دەبێت هەوڵی بەدەستهێنانی ببێتە کارو خەبات لەپێناویدا ….هەرێمی کوردستان وەک بەشێکی سستەمی سەرمایەو جێگەو پێگەی قازانجکردن وبەگەرخستنی سودی کۆمپانیا جیهانیەکانی سەرمایەو یەکلاکردنەوەی سودی نەتەوەومەزهەب وتایفەکان بەهەمان ئاقاری جیهانی ئازادی پێودانگی بودەکرێت ..کاتێک لەئوسترالیا کەسێک دژ بەدوحیزبی خۆکاندیدکەر بۆپێشبرکێی بردنەوەی دەسەڵات کاردەکات سزای بەندکردنی بۆدەردەچێت.یان کەسێک سەلیبێک تێکدەشکێنێتم..بەنددەکرێت جیاوازنیە لەوەی لەکوردستان دەگوزەرێت و چەندین کەس بەنددەکرێن ودواتر سزای زیندانی شەش ساڵدەدرێت بەسەریاندا ..بەڵام لێرەدا ڕێکەوتی بەروار دەورێکیتر دەبینێت و پێماندەڵێت بەکوشتن یان بەندکردن وەڵامی دەنگە ناڕازیەکان دەدەینەوە .بەمەرجێک ئەم دەنگانە هیچ جیاوازیەکیان لە ئاوازی ناسازی دەسەڵات نیە وباس لە دەسەڵاتدارێتی پەرلەمانی دەکەن..دیارە ئەم سزادانە بەجیاواز نابینم لە گرتن وکوشتنێک کەلە پێشدا لەسایەی دەسەڵات ئەنجامدراوە .بەڵام بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی لەسەر گرتن و سزادانیان هەڵویستوەرگرتن دەبێت هەبێت وەبتوانرێت شەقام ئاراستەی جوڵاندنی بگۆردرێت و لەژێر کاریگەری مەیل وسونەتە جێکەوتەکانی باڵی بۆرژوازی دەربهێنرێت.کاتێک دەبینین بۆرژوازی لەهەوڵی هێورکردنەوەی دەنگی نارەزایەتی کۆمەڵگەیە لەڕێگەی زورناژەنەکانی بەناونوسەرو ڕوشنبیر و پەرلەمانتارەکانیەوە .دەبێت ئێمەش هەوڵەکانمان بخەینەگەر و بتوانین بەئاسویەکی ڕۆشن بۆچینی کارگەر ئەم جۆرە لەکارکردی سەرمایەداری بخەینەڕو وەئاگای ئەم چینە بەرزبکەینەوە هەتابتوانێت ڕێگە چارەی واقعی خۆی بێنێت پێش .لەهەمانکاتدا دەبێت ئێمە لامان ڕۆشنبێت کە دەسەڵاتداری کورد ئەم هەنگاوەی تەنها لێرەدا ناوەستێت و درێژە دەکێشێت .چۆن ئەمیش دەرەنجامی ئەو کارانە پێش وتریەتی چ لەکوشتن وڕاوەدونان وگرتن . دەبێت ئێمه قسەمان جیاوازبێت ڕونکردنەوەمان لەسەر واتاگەلێک هەبێت کەناتوانرێت دایماڵین لە سستەمی چینایەتی وهەتا ئەوساتەی چینەکان بمێنن ئازادی هیچ مانایەکی نیەو قسەگەلێکی بۆرژوازین .هەتا لەحوکمەتی کرێکاریشدا ئازادی قەیدو بەندی هەیە ولەوچوارچیوەیەدا دەبێتە دیکتاتوریەت هەتاکۆتا هێنان بەدنیای چینایەتی بەدیکتاتوریەتی پرولیتاریاوئامادەبون بۆدنیایەکی بێچین.
نەسرین محمودی :
حکوومەتی زاڵ بەسەر کوردستانی عێراقدا، حکومەتێکە دژی هەموو ئازادییە تاکەکەسی و بەکۆمەڵەکان، دژی ئازادی ڕادەربڕین، ئازادی بەڕێوەبردنی گردبوونەوە و ناڕەزایەتی، مانگرتن و جەنەگرتن، خۆشبژیوی و ئیمکانیات تەنیا لە بەردەست گرووپێکی تایبەت لە گرێدراوان و بازنەی خودییەکانی ڕێبەرانی حزبە دەسەڵاتدارەکان بەتایبەت پارتی و یەکێتیدایە.
سیستەمی سیاسی زاڵ سیستەمێکی عەشیرەییە و پشتی بە یاساگەلی کۆنەپەرستانە، پیاوسالار، نەریتی و ئایینییەوە بەستووە. لەم سیستەمەدا ئازادی جێگە و پێگەیەکی نیە و تەنیا لە پەسندکردنی یاسا و ژێستی ڕووناکبیرانەی سیاسەتوانان و ڕێبەرانی سیاسیدا کورت بووەتەوە، بۆ پێکهێنانی وەهم لەناو بندەستانی کۆمەڵگادا. لە کۆمەڵگایەکدا کە پەیوەندییەکانی زاڵ بەپێی زۆر و زێڕ بیچمیان گرتووە، ئاشکرایە بوونی پەرلەمان و سیستەمی داد لە خزمەت چینی زاڵدایە و یاسا پەسندکراوەکان هیچ گەرەنتییەک نیە بۆ بەڕێوەچوونیان. دادگا و مەحکەمەکان بە هیچ شێوەیەک شوێنی داد و بەڕێوەچوونی دادپەروەری و گەڕاندنەوەی مافی پێشێلکراوی ستەم لێکراوان نین. ڕێبەرانی حزبە دەسەڵاتدارەکان سەرجەم جومگەکانی دەسەڵاتیان قۆرخ کردووە، لە پارێزگاکانی هەولێر و دهۆک (زۆنی زەرد) پارتی و لە پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجەدا یەکێتی دەسەڵاتی بێ ڕکابەرن. لە پارتیدا بنەماڵەی بارزانی و لە یەکێتیدا بنەماڵەی تاڵەبانی و شێخ جەنگی دەستیان بەسەر بیرە نەوتەکان و گاز، هێزی پێشمەرگە، ئاسایش، هێزە ئەمنییەکانی (پاراستن و زانیاری)، پۆستە گرنگە حزبی و حکوومییەکان داگرتووە.
ئەم ڕێبەرە خۆسەپێنانە لە ڕادەبەدەر دژە ئازادی، دژە ژن، پیاوسالار و نوقمی ئایینن، لە ڕێگەی دەسەڵاتی ئابووری و عەسکەری و بە پاڵپشتی چەک و سیلاح و ئیمکانیاتی لۆجستی و هاوکات کەڵک وەرگرتن لە ئایین لە ساڵی ١٩٩١ەوە تاکوو ئەمڕۆ لە ڕێگەی سەرکوت و گەمژاندنەوە دەسەڵاتی خۆیان بەسەر خەڵکی کوردستانی عێراقدا سەپاندووە.
سەرۆکانی حکوومەتی هەرێم ساڵانێکە لە هیچ چەشنە توند و تیژییەک لە دژی ڕۆژنامەنووسان و ڕەخنەگران دریخیان نەکردووە کە لە ڕێگەی نووسینی ڕاستییەکانەوە سیمای واقیعی ئەوان بۆ خەڵک ئاشکرا دەکەن. پارتی و یەکێتی بەپێی ئامارە نافەرمییەکان دەستیان هەبووە لە کوژرانی زیاتر لە بیست هەزار ژندا، لەم کۆمەڵگا بەڵا لێدراوەدا ساڵانە بە هەزاران ژن دەبنە قوربانی قەتڵی ناموسی و یان بە هۆی بارودۆخێک کە دەرەنجامی سیاسەتی حکوومەتی پیاوسالاری زاڵە، دەست دەدەنە خۆکوژی و خۆسووتاندن. دەسەڵاتداران لە کاتێکدا لە حاند ڕۆژنامەنووسان و ڕەخنەگران بەوپەڕی دڵڕەقی دەجوڵێنەوە، بەڵام لەگەڵ سیاسەتی کۆنەپەرستانە و دژەگەلی ئێران و تورکیا لە کوردستانی عێراقدا هاوسۆزن. ئەم دوو عەشیرەتە بە ڕەچاوکردن و لە ژێر پاڵپشتی دوو وڵاتی دراوسێدا، واتە ئێران و تورکیا، لە ماوەی دەسەڵاتداری خۆیاندا ڕۆژنامەنووسان و ڕووناکبیران، ڕێبەرانی یەکێتییە کرێکارییەکان و زۆر کۆمۆنیستی هەڵکەوتەیان تیرۆر یان زیندانی کردووە.
شاپور و قابیل دوو لە ئەندامانی ڕێبەرایەتی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقیان بە ڕۆژی ڕوون لە شاری هەولێردا کوشت. سەردەشت عوسمانیان تەنیا بە هۆی هێنانی یەک ڕستە لە نووسینێکیدا ڕفاند و پاشان لەشی بێگیانیان لە دەرەوەی شاردا فڕێ دا. بنکەی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لە شاری سلێمانی کرایە ئامانج و لە کاتی گفتوگۆی نێوان شاندی حزبی کۆمۆنیست و یەکێتیدا پێنج کەس لە کادیرە لێهاتووەکانی حزبی کۆمۆنیستیت دەستڕێژی گوللەیان لێکرا و کوژران …
بەم نزیکانەش پێنج ڕۆژنامەنووسیان بە ناوەکانی: شێروان شێروانی، مەلاشڤان سەعید بەڕۆژکی، ئەیاس کەرەم پەرچی، هاریوان عیسا و گۆهدار محەممەدئەمین دەستبەسەر کردووە و لە ڕێکەوتی ١٦/٠٢/٢٠٢١ لە دادگەی هەولێردا هەر یەکە و ماوەی ٦ ساڵیان حوکم داون. تاوانیشیان تێکدانی ئاسایشی نیشتمانی، ڕێک بە کۆپیکردنی سیاسەتی کۆماری ئیسلامی ئێران کە ماوەی ٤٣ ساڵە هەر چەشنە ئازادییەکی ڕادەربڕینی لە خەڵکی ئێران زەوت کردووە و وەڵامی هەر جۆرە ناڕەزایەتییەکی بە گوللە داوەتەوە و ئێستاش هەر وایە.
بۆ راوەستان لە دژی سەرکووت، کووشتار و تیرۆر و ىێمافی و وهەروەها پاشەکشە بە دەستەڵاتی بنەماڵەیی پێویستمان بە خۆسازدان و رێکخستنی جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێش هەیە، تەنیا بە هاتنە مەیدانی ئەم خەلکە بەش مەینەت و حەق خوراوەیە دەتوانین پێش بە حوکمی ئەم دوو بنەماڵەیە بگیرین و بە ئاڵ و گۆری بنچینەیی ئازادی یەکسانی بۆ هەمووان دابین کەین.
