پەرلەمانی کوردستان نوێنەری کێیە؟

سەرەتا

لە ساڵی ٢٠١٤ ەوە تا ئێستا، سەرمایەو موڵکداری بچووک و مام ناوەندی، بە قاوەخانە، ڕێستۆرانت، بازرگانی بچووک، بازاڕە گەورەکان، پیشەگەرەکان و جووتیارانەوە، هاواریانە لە دەست هاوردە کردن و مایەپووچ بوون. لەم بارودۆخە ئابووریەدا، سەرمایەی بچووک و مام ناوەندی زیانێکی زۆری پێگەیشت. لەگەڵ ئەوەیشدا ئەمانە، تا ئێستایش داواکانیان محافیزکارانەیەو خەوبینینە بە گێڕانەوەی سەرمایەکەیانەوە لەڕیی قەرەبوو کردنەوەوە. بۆیە داوای ئەمانە، ڕووخاندنی ئۆرۆستۆکراسیە داراییەکانە نەک دکتاتۆریەتی برجوازیەت. وە ئەمانە هێشتا لە دەوری پرۆلێتاریاو داواکانی کۆنەبوونەتەوە، خواستێکیان نیە بۆ گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی. بەم مانایەیش، ئەمانە جەمسەرگیریی چینایەتیان (الاستقطاب الطبقي) بەلای دەسەڵاتدا شکاندۆتەوە.

حیزبەکان لە نوێنەرایەتدا

کارل مارکس دەڵێت: “پەرلەمانی برجوازی، نوێنەری کەس نیە برجوازیەت نەبێت” (کارل مارکس). لە نوێنەرایەتی پەرلەمانیدا، پارتی و یەکێتی و شاسوار عبدالواحید، نوێنەری سەرمایەی گەورەن لە پەرلەماندا، سەرمایەی پیشەسازی و دارایی و عەقارات (نەوت و غاز، بانک، پیشەسازی چیمەنتۆ، بینا بەرزەکان، جێگای نیشتەجێبوون، کۆمپانیا گەورەکانی وەک ئاسیا سێڵ، کۆڕەک، چاڤی لاند)، ڕکابەریەکانیشیان هەر لەو ئاستەدایە، بۆیە لە (بەڵێ) و (نەخێر) ی ڕێفراندۆمیشدا، دوورو نزیکی ئەمانە، بەسترابوو بەو ڕکابەریەوە. گۆڕان و ئیسلامیەکان، نوێنەری سەرمایەی مام ناوەندی و بچووکن کە پێکهێنەری زۆرینەی بازاڕن (قاوەخانە، ڕێستۆرانت، بازرگانی ماتریالە کارەباییەکان، بەڵێندەرایەتی، بازرگانی گشتی، دواجن، کشتوکاڵ، ماتریالی بینا بە شیش و ئاسنەوە، هاوردەو هەناردە). ئەم حیزبانە قاچێکیان لەناو پەرلەماندایەو قاچێکیشیان لەناو جەماوەردایە. لەناو ئەمانەدا، حیزبی شیوعی، بەناوی قۆناغی نیشتمانیەوە، لایەنگری سەرمایەی گەورەیە، ئامانجیشی وەک گۆڕان، لە شەفافیەتی سەرمایە تێناپەڕیت. حیزبی شیوعی داوایەکی نیە بۆ دەست بردن بۆ سەرمایە، بەڵکو داوای بوونی سەرمایەداریەکی شەفاف دەکات. بۆیە ئەو حیزبە لە هەموو ئەوانی تر دوور ترە لەو پرۆلێتاریایەی مەیدانی خەباتی خۆی، لە دەرەوەی پەرلەماندا دەبینێت.

واتە هەموو حیزبەکان نوێنەری سەرمایەن و کۆکن لەسەر سەروەرێتی سەرمایەداری، کۆکن لەسەر ئابووریەکی لیبرالیستی: بازاڕی ئازاد، بازاڕی چنینەوەی سەرمایە لە سێبەری بەتایبەت کردندا. بەم مانایە پەرلەمان، یەکێتی چینایەتی سەرمایەیە، دەستێکی یەکگرتووە بۆ سەپاندنی ستەم و ئیرادەی دەسەڵات بەسەر چینە هەژارەکاندا، پرۆلێتاریای شارو لادێ.

کارل مارکس دەربارەی پەرلەمان دەڵێت: “بەهۆی مافی دەنگدانی گشتیەوە، دەسەڵاتی سیاسی دەدرێتە ئەو چینانەی لەسەریانە کۆیلایەتی کۆمەڵایەتی نەمر بکەن، -واتە کۆیلایەتی پرۆلێتاریاو جووتیاران و برجوازی بچووکیش .. وە داوایشە بۆ ئەوەی چوونەپێشەوە لە ڕزگاریی سیاسیەوە بەرەو ڕزگاریی کۆمەڵایەتی، قەدەغە بکرێت” (کارل مارکس، The Class Struggles in France 1848–1850).

پوختەی باس

هەتا بزووتنەوەی کۆمەڵایەتی نەگاتە ئەو ئاستەی کە تەنانەت موڵکدارە بچووکەکانی شارو لادێ دان بە ڕابەرایەتی پرۆلێتاریادا بنێن و لە دەوری ئاڵا سوورەکەی کۆبنەوە، مەحاڵە چوونەپێشەوە ڕووبدات. تا ئێستا، تاکە دروشم و داخوازی شۆڕشگێرانە، دەستبەسەراگرتنەوەی ئەو موڵکوماڵە گشتیەیە کە لە دەسەلاتدارانەوە داگیر کراوە. جگە لەوە هەموو دروشمەکان، لەو پەرلەمانتاریستانەوە دێن پەرلەمانیان کردۆتە بازاڕی بۆرسەو شەڕی پشکی تێدا دەکەن. پەرلەمانی کوردستان بە حیزبەکانیەوە، نوێنەری لیبرالیزمی نوێیە، پرۆلێتاریایش تا ئێستا لە وەهمی حیزبەکاندا خنکاوەو لە یۆتۆپیا ڕزگاری نەبووە. تێپەڕ بوونیش لەو ئاستە، بەستراوە بە قەیرانەکان و گەشەی جووڵانەوەی پرۆلێتاریاو خۆڕێکخستنیەوە لەسەر ئاستی لۆکاڵی و گلۆباڵی.